Post-Corona: gezond werk als recept voor mensen met arbeidsbeperking

Juist de mensen met een arbeidsbeperking, die vaak tot de flexibele schil behoren, zijn kwetsbaar in deze crisistijd. Voor hen staat er veel op het spel. Niet alleen zijn zij kwetsbaar op de arbeidsmarkt. Verlies van werk bedreigt misschien ook wel hun gezondheid. En dan doel ik nu een keer niet op het Corona-virus.  

Het zit diep in mijn overtuiging dat werk gezond is. Voor mij staat werk voor zoveel meer dan inkomen: zingeving, een netwerk, identiteit. Daarom hebben Wim van Ginkel en ik in 2018 ook een sociaal hoveniersbedrijf opgericht: vanuit de overtuiging dat werk de beste manier is voor mensen om een gewaardeerde en zelfstandige plek in de samenleving te veroveren, creëren we duurzaam werk en ontwikkelkansen voor zo’n 30 mensen met een arbeidsbeperking.

Is werk gezond?

Maar ik heb genoeg wetenschappelijke achtergrond om mijn eigen overtuigingen te onderzoeken en ruimte te laten voor twijfel. Want is werk wel zo gezond? Hoeveel mensen zitten er wel niet thuis met een burn-out? En tijdens elke pre-Corona borrel hoorde ik wel vrienden en vriendinnen over ziekmakende bedrijfsculturen of leidinggevenden die ze tot waanzin dreven. Dan heb ik het nog even niet over blootstelling aan giftige chroom 6-verf bij Defensie. Dus is werk wel gezond? En hoe ligt dat voor mensen met een arbeidsbeperking?

Ja, werk is gezond, meestal

Als je de statistiek raadpleegt, vind je genoeg bewijs voor de stelling dat werk gezond is en verlies van werk negatieve gezondheidseffecten heeft. Als je mensen met en zonder betaalde baan vergelijkt, zie je dat 86% van de werkenden en slechts 55,6% van de niet-werkenden zijn of haar gezondheid als goed ervaart. Ook hebben werkenden een betere mentale gezondheid en zijn ze minder vaak chronisch ziek, vergeleken met mensen zonder een betaalde baan.

Lagere zorgvraag arbeidsbeperkten

Geldt dit gezondheidseffect ook voor mensen met een arbeidsbeperking? Waarschijnlijk wel, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. Het SCP heeft het effect van werk op gezondheid onderzocht voor mensen die in 2014 op de wachtlijst stonden voor de sociale werkvoorziening. En wat bleek? De groep met werk deed minder beroep op geestelijke gezondheidszorg en Wmo-ondersteuning. Ook daalde het risico op schulden en crimineel gedrag. De besparing aan zorgkosten lag rond de €5000,- per persoon per jaar. Met werk gaat het aantoonbaar beter met deze groep en het levert ook nog een verlaging van de maatschappelijke kosten op. Niet voor niets adviseert het SCP om arbeidstoeleiding onderdeel te maken van een integraal gemeentelijk beleid binnen het sociaal domein. Noem het ‘Werk op recept’!

Alleen goed werk is gezond

Maar werk is helaas niet altijd gezond. In Nederland zien we gemiddeld 3700 doden door werk. En we zien vele werkgebonden factoren die gezondheidsschade opleveren: fijnstof, giftige dampen, stress, lawaai en onregelmatige werktijden, uv-straling, hitte en kou, beroepsinfecties en traumatische gebeurtenissen. De gevolgen van blootstelling aan dit soort factoren zie je vaak pas jaren later. Mensen krijgen – vaak na hun pensioen – longklachten of zelfs tumoren, hart- en vaatziekten, neurologische en psychiatrische klachten.

 Tweedeling

En werk is ook niet even gezond voor iedereen. De beste garantie op een lang en gezond leven is nog altijd een goede opleiding. Het verbetert je inkomen en  je arbeidsomstandigheden. Ook nu in Corona-tijd zie je een tweedeling: de hoogopgeleiden werken thuis met veel regelruimte om de stress en eenzaamheid dit kan opleveren, zelf aan te pakken. Maar de mensen met een laag opleidingsniveau en vaak ook zwaar en laag betaald werk, hebben die mogelijkheid niet. Ze staan dicht naast elkaar op bouwplaatsen bijvoorbeeld, en lopen nu – naast het bijna traditionele risico op rugklachten – ook nog eens risico op Corona.

Werk op recept

Maar toch, ondanks de negatieve gezondheidseffecten, hebben werkenden per saldo minder gezondheidsproblemen dan werklozen en voelen zij zich gezonder en gelukkiger. Dus je mag werk best verklaren tot een ‘gezondheidsbevorderende interventie’ die ook nog maatschappelijke kosten terugdringt. Werk zou, bij wijze van spreken, verstrekt moeten worden op recept. Wees niet bang, ik ga hier niet het punt maken dat dit moet worden meegewogen in de Corona-aanpak van het kabinet. Ik ben geen viroloog, ik ben geen econoom. Mijn opvattingen over de Corona-aanpak zijn net zo particulier als die over de opstelling van het Nederlands elftal in de WK-finale van 2010.

Mijn punt is dat goed werk de beste papieren heeft voor een gezond leven, en lage maatschappelijke kosten. Dit geldt ook en juist voor mensen met een arbeidsbeperking. Toch zijn zij juist nu extra kwetsbaar voor werkloosheid omdat ze veelal in flexibele arbeid zitten. Want werkenden met een arbeidshandicap hebben minder vaak vast werk.

Ongemakkelijke waarheid

De ongemakkelijke waarheid is natuurlijk dat deze mensen al lang een vaste baan had moeten hebben. Overheid en bedrijfsleven hebben onder het mom van laagdrempeligheid de groep ‘arbeidsbeperkten’ massaal in de onzekere banen geplaatst. Nu gaat deze groep, onder invloed van de Corona-crisis, een stevige rekening betalen. Niet alleen met hun inkomen, maar zelfs met hun gezondheid. Veel cynischer kan het niet worden in een tijd dat gezondheid het maatschappelijke discours domineert.

Maak werk van vast werk

Ik roep overheid en werkgevers dan ook op om post-Corona werk te maken van vast werk voor mensen met een arbeidsbeperking. De Corona-crisis onderstreept wat we al lang wisten: goed vast werk, biedt mensen met een arbeidsbeperking de beste bescherming. Laten we er post-Corona van leren en werk inzetten als recept voor welbevinden, economische zelfstandigheid, gezondheid en lage maatschappelijke kosten. Als een van de vele sociale werkgevers van Nederland werk ik daar graag aan mee.

Nancy van der Vin
Oprichter en bedrijfsleider Rosa Novum
Rosa Novum is PSO-30+ (Abw) gecertificeerd