“Ik ga naar een training om te leren piekeren.”

Zorg voor piekeraars in sociaal bedrijf Rosa Novum

Al langer merkten we bij Rosa Novum, een sociaal hoveniersbedrijf, dat een substantieel deel van onze collega’s piekert en rumineert. Over het werk, over thuis, over het verleden, over de toekomst. In het voorjaar van 2022 hebben we een aanpak ingezet om deze collega’s te helpen hun piekergedachten beter te hanteren. Helpt dit of niet? Een verslag van onze bevindingen.

Piekeren heeft een functie. Het is geen zinloze activiteit. Maar als het niet meer tot actie leidt, wordt het als snel een vorm van zelfkwelling. Je hebt repeterende gedachten die niet tot een oplossing of actie leiden, maar tot niets. Je voelt je overspoeld door een aaneenschakeling van negatieve gedachten over de toekomst en je ziet de rampenscenario’s al helemaal voor je. Het leidt tot slapeloosheid, machteloosheid, moeheid en uitputting.

Doelgroep of breder probleem?

Dat er bij Rosa Novum gepiekerd en gerumineerd wordt, is misschien verklaarbaar vanuit de doelgroep die bij ons werkt. Mensen met autisme of een psychische kwetsbaarheid zijn er vaak gevoelig voor. En wat begint met piekeren, kan leiden tot ernstigere problemen zoals depressie of angst. Maar piekeraars lopen in alle soorten bedrijven rond. In Nederland heeft 1,2% van de volwassenen een piekerstoornis en er zijn er nog velen die piekeren zonder dat er sprake is van een diagnose. Piekeren is bij alle soorten bedrijven een belangrijke voorspeller voor ziekteverzuim. Dus pak je piekeren aan, dan voorkom je ziekteverzuim, dat was althans onze conclusie.

Aanpak Rosa Novum: training

Eenmaal onderkend, was bij Rosa Novum de vraag: wat kunnen we als bedrijf doen? Adviseren we onze collega’s naar de huisarts te gaan en is dat het dan? We bespraken dit vraagstuk met Tiny van Hees, een trainer met uitgebreide ervaring in de preventieve (psychische) gezondheidszorg. Tiny heeft vervolgens een training gegeven aan 8 van onze medewerkers gericht op het leren hanteren van piekergedachten. Een spannende interventie. Het was namelijk een in company training. Werkt het om zoiets met je collega’s te doen? Bovendien was het een ongebruikelijk soort training. Normaal gesproken doen onze collega’s cursussen zoals VCA, Veilig werken langs de weg en BHV. Hoe zou dit worden ontvangen in het bedrijf?

Normaliseren

Onze ‘piekeraars’ wilden allemaal graag de training doen, ook met collega’s samen. De gang naar de huisarts werd juist gezien als een zware stap. Ze definiëren zichzelf niet als iemand met een medisch/psychisch probleem. Ze zien het piekeren als iets dat ze zelf, met een klein beetje hulp, kunnen aanpakken. Het initiatief werd in het bedrijf goed ontvangen. Er ontstond een open gesprek in de ploegen, er was geen ongemak of schaamte merkbaar. Als leiding hadden we het onderwerp ook sterk genormaliseerd. De training en het onderwerp kwamen tijdens Toolboxen aan de orde. En natuurlijk werden er grappen gemaakt. Een van de deelnemers: “Ik ga naar een training om te leren piekeren.”

De training

De training bestond uit 3 dagdelen, met tussenposen van 1 of 2 weken. De aanpak was praktisch, lichtvoetig en gebaseerd op de principes van ACT en Mindfulness. Niet psychologiseren, geen zware cognitieve belasting. De deelnemers kregen praktische oefeningen om gedachten te leren hanteren en ontspanningsoefeningen. En de aandacht werd gericht op wat goed gaat, waar je trots op bent, waar je van geniet, waar je dankbaar voor bent.

Opluchting, emotionele steun, zelfinzicht

De training heeft de deelnemers echt opgelucht, dat was een belangrijk effect. Om te ontdekken dat je collega’s ook piekeren, dat je daar niet alleen in staat, kan enorm troostend werken. Een tweede belangrijke effect was de emotionele steun die de collega’s elkaar spontaan gingen bieden, in en na de training. Mooi dat de deelnemers elkaar een luisterend oor bieden of elkaar in het weekend een bemoedigend sms-je sturen.  Een derde, ook beoogd effect, was dat de training de deelnemers zelfinzicht opleverde. Een belangrijke voorwaarde voor ‘zelfmanagement’.

Onvoorziene effecten

Bij een drietal medewerkers maakte de training meer los dan we hadden voorzien. Een van de drie trok zich het lot van anderen zo aan, dat hij meer ging piekeren. Dit effect verdween overigens enkele weken na de training. Een tweede, psychisch kwetsbare collega realiseerde zich dat hij weer in behandeling moest voor bredere psychische problematiek. Dit traject is ook gestart. Een derde ging kort door een dal en kwam er gesterkt uit. Hij kwam in actie en maakte de stap van piekeren naar oplossingsgericht denken. Met hem is een vervolgtraject ingezet om deze verandering te ondersteunen. De overige 5 collega’s bleven stabiel in hun emoties en konden zich volledig concentreren op de oefeningen en handvatten.

Vervolg

Terugkijken is een leerpunt dat we de training beter hadden kunnen inbedden. Graag hadden we met alle deelnemers bijvoorbeeld de piekertest van Ad Kerkhof gedaan. Dan hadden we een 0-meting gehad om vervolgens de effecten van de training op de korte en langere termijn te monitoren. Inmiddels is zicht op het vervolgtraject en zetten we alsnog deze vragenlijst in. De deelnemers krijgen een individueel gesprek. Als voorbereiding daarop vullen ze de piekertest in. Afhankelijk van dit gesprek wordt eenvoudige, aanvullende coaching ingezet. Deze wordt gericht op het vasthouden van de geleerde oefeningen. Er wordt dus een inhoudelijke psychologische aanpak ingezet. Deze coaching wordt uitgevoerd door de interne jobcoach van Rosa Novum. Daarnaast overwegen we een herhaling van de groepsbijeenkomst om de ervaren opluchting en emotionele steun vast te houden.

Conclusie

Onze conclusie was dat de training geschikt is voor piekeraars maar misschien minder geschikt voor mensen met zwaardere psychische of psychiatrische problematiek. We hebben het vermoeden dat het voor hen mogelijk een onwenselijke ‘trigger’ vormt. Een volgende keer zouden we daar in de intake sterker op selecteren, nu kon een ieder deelnemen die wilde (hoewel niet altijd bij de werkgever bekend hoe zwaar de problematiek – latent – is). De nazorg voor de medewerker waar dit bij speelde is goed geregeld. Het belangrijkste effect van de training was misschien nog wel de versterking van de onderlinge sociale en emotionele relaties. De aanwezigheid van sociale steun is zeer waardevol in een bedrijf waar veel mensen werken met een zwak sociaal netwerk!

NB. De training ‘Hanteren van piekergedachten’ is financieel ondersteund door het Regionaal Management Team van de arbeidsmarktregio Foodvalley. We zijn ze daar zeer erkentelijk voor.

Tiny van Hees, trainer
e: vheescoaching@outlook.com

Nancy van der Vin, vestigingsleider Rosa Novum
e: nvandervin@rosanovum.nl

Bronnen
Boek:
Piekeren, Ad Kerkhof (2007)

Artikelen/websites:
Piekeren, lusteloosheid, gespannenheid voorspellen uitval werknemer – HSE (hseactueel.nl)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rumineren_(psychologie)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Rumineren_(psychologie)