René Derksen is directeur-bestuurder van Montessorischool Aan de Basis in Veenendaal. Marc de Jager is specialist Natuurlijk spelen bij de Koninklijk Ginkel Groep en Rosa Novum. Samen met de kinderen, en vele anderen, realiseerden zij een groen schoolplein bij de school. Een gesprek met René en Marc over het realisatieproces, de succesfactoren en valkuilen van een groen school-of speelplein.

Vanuit René’s kamer kijk je uit op het gloednieuwe schoolplein. De najaarszon doet een voorzichtige poging, de zonnehoed bloeit nog volop, de wilgentunnel is nog groen. En overal op het schoolplein zie je de sporen van spelende kinderen.

Het schoolplein is in juli opgeleverd, waarom  wilde je een groen schoolplein?

“Ten eerste hadden we een saai, grijs schoolplein. Een tweede reden was dat we al langer bezig zijn met het milieu en het klimaat. Klimaatadaptatie, circulaire economie, dat zijn de onderwerpen van nu. Hier groeien de kinderen die nu op school zitten, mee op. Het gaat om hun toekomst. Als school moet je daar ook mee aan de slag. Ook daarom is het vergroenen van het schoolplein belangrijk. De kinderen moeten zien waarom je zoiets wilt en doet.” Belangrijk voor René is dat de kinderen zelf het schoolplein op de agenda hadden gezet. Letterlijk. Rene: “Ongeveer 4x per jaar overleg ik met het leerlingenpanel en de kinderen hadden het vaak over het schoolplein, ze noemden het saai. Dan vraag ik ‘Wat bedoel je met saai?’ En zo ontstaat er een gesprek over wat ze missen en zouden willen. Want alles begint bij de kinderen bij ons.”

Jullie hebben vanaf het begin de kinderen bij de ontwikkeling van het schoolplein betrokken. Hoe hebben jullie dat aangepakt?

“Via Marc van de Ginkel Groep hier uit Veenendaal kwamen we in contact met Speelplan. Zij hebben het ontwerpproces met de kinderen heel goed begeleid. Er is een Schoolplein Ontwerp Team (SOT) opgericht, bestaande uit kinderen uit de midden- en bovenbouw. De kinderen kregen uitleg over hoe je een schoolplein ontwikkelt en er is zelfs mee geoefend. De kinderen gingen daarna de groepen langs om ideeën op te halen, die rondes zijn een aantal keren herhaald. Langzamerhand kreeg het plan vorm en dat werd door Speelplan ingetekend. Uiteindelijk was er een definitief ontwerp. De kinderen van het SOT hebben het zelf gepresenteerd in de groepen. Ook is er een bijeenkomst geweest met de ouders en het team.”

Marc de Jager van de Ginkel Groep: “Het betrekken van kinderen is zeer belangrijk want zij zijn de belangrijkste gebruikers van een plein. Je ziet vaak dat de ouders en het team van de school andere wensen hebben dan de kinderen. Het team wil een grotere zandbak, de ouders willen meer speeltoestellen. Dat speelde op deze school minder. Voor iedereen was het uitgangspunt duidelijk: de speelwaarde voor de kinderen. En speelwaarde creëren is iets heel anders dan het plaatsen van speeltoestellen. Het spel van kinderen is moeilijk voorspelbaar. Je ziet dat een speeltoestel lang niet altijd goed gebruikt wordt terwijl een hoekje met een paar boomstammen steeds weer andere speelaanleidingen biedt. Het prikkelt de creativiteit van kinderen. Daarom moet je kinderen ook vragen wat ze willen doen op het schoolplein, en niet wat ze willen hebben. Dan kom je in het gesprek over speelwaarde, en niet over toestellen.”

Er was dus een ontwerp, hoe ging het toen verder?

René en Marc beginnen allebei te lachen. René verklaart hun reactie: “We kwamen toen wel even in een moeilijk fase want ik had geen financiële kaders meegegeven, bewust niet overigens. Ik wilde niet bij voorbaat de creativiteit inperken.” Marc vult aan: “En ik had het ontwerp netjes uitgerekend zoals het getekend was door de kinderen en de architect. En tsja, dan blijkt dat de ambities groter zijn dan de portemonnee. Het was even lastig maar uiteindelijk ben ik blij dat we het zo hebben gedaan. Het heeft ons gedwongen nog creatiever te kijken naar het plan, de materialen en de beschikbare ruimte zonder in te boeten op de speelwaarde.”

Hoe hebben jullie het opgelost?

René: “Er moest even wat geschakeld worden, ook binnen het bestuur. Maar er was vertrouwen en Marc kwam elke keer weer met alternatieven en oplossingen. In eerste instantie wilden we kijken of we een deel van het werk met ouders konden doen. Marc heeft toen precies inzichtelijk gemaakt welke werkzaamheden we samen met ouders en/of kinderen konden doen. Dat hielp, maar we hebben er niet voor gekozen. Het was te intensief voor ouders en team om hier dan zaterdag na zaterdag aan het werk te zijn.”

Waar zat de oplossing dan wel?

Marc: “We zijn nog slimmer naar het terrein gaan kijken. Door een bestaande zandbak niet te verplaatsen bijvoorbeeld, konden we flink op het grondwerk bezuinigen. We hebben een opslag gemaakt op het plein, dat beperkte de aan- en afvoerkosten.” René: “En we hebben de circulaire gedachte goed doorgevoerd. Materiaal zoals de bestrating en een speeltoestel is hergebruikt. We hebben bamboes gepoot als windvangers op het plein in plaats van een houten afscheiding. Alles bij elkaar konden we genoeg besparen en toch het plan zoals het was bedoeld, in stand houden.” Marc: “We hadden gelukkig vertrouwen en de durf om van het ontwerp af te wijken en toch de speelwaarde te behouden.”

Dat klinkt als een valkuil – het budget en hoe je daarmee omgaat – waren er nog andere valkuilen of juist succesfactoren?

René: “Vaak wordt gedacht dat kinderen zoiets niet kunnen, een schoolplein inrichten. Dan gaan de volwassenen het uitdenken en mogen de kinderen op zijn best reageren. Maar mijn ervaring is dat kinderen dit met een beetje begeleiding uitstekend voor elkaar krijgen. In het begin opperden sommige kinderen dat ze bijvoorbeeld een trampoline wilde. Maar ze schrapten dit zelf: ze vonden het te gevaarlijk. Uiteindelijk hebben ze ook helemaal geen dure wensen. Maar als je kinderen betrekt, moet je zelf wel wat los laten. Zo is er op het plein een hele looproute uitgetekend. Er kwam een ouder naar me toe die zei ‘Ik vind die strepen op het plein belachelijk.’ Maar dat is nu juist wat de kinderen wilden! Zij wilden de verbindingen tussen de verschillende plekken op het plein op die manier aanbrengen. Dan moet je het ook zo doen.” En de kinderen maken er ook gebruik van, zo blijkt in de praktijk.

En tevreden over het resultaat?

René en Marc kijken tegelijkertijd naar buiten naar het schoolplein dat inmiddels druk bezet is met spelende, rennende kinderen. René: “In juli hadden we de opening van het plein door onze kinderburgemeester. We stonden hier op het bordes en toen vroeg ik aan het School Ontwerp Team: ‘Is dit het? Zitten alle elementen die jullie hebben bedacht erin?’ En het antwoord was: ‘Ja, dit is het!’ Kortom, het is prachtig geworden en het functioneert. In de zomer zit het team nu heerlijk buiten te lunchen, je ziet insecten en vogels die we eerst nooit zagen. Het plein voelt natuurlijk aan en je voelt ook hoe belangrijk dat is.” Marc: ‘Wat mij het meeste heeft verwonderd is de kracht en zelfstandigheid van de kinderen. Zo’n ontwerpproces laat je dat inzien en eerlijk gezegd, ik zou niet meer anders willen dan schoolpleinen met kinderen samen ontwerpen.”